นิลิ (נִילי, NILI)

เครื่องข่ายสายลับยิวในอาณาจักรอ๊อตโตมัน (Ottoman Empire) ที่หาข่าวส่งให้กับสหราชอาณาจักร

นิลี ก่อตั้งขึ้นมาโดย ซาราห์ อารอนซอห์น (Saraho Aaronsohn) และพี่น้องของเธอ ชื่อ อารอน (Aaron), อเล็กซานเดอร์ (Alexander) และ ริฟก้า (Rivka) และแฟนหนุ่มของริฟก้า ที่ชื่อ อัฟชาลอม ไพน์เบิร์ก (Avshalov Feinberg)

นิลิ เป็นตัวย่อ มาจากคำในภาษาฮิบรู… נצחישראללאישקר (The Fiathful of Israel will not lie /   พระเจ้าของอิสราเอลจะไม่โกหก) ซึ่งปรากฏอยู่ในคัมภีร์ซามูเอล เล่มแรก (the 1St Book of Samuel)

ครอบครัวของอารอนซอห์น นั้นอาศัยอยู่บริเวณไซครอน ยาคอฟ (Zikhron Ya’akov) เป็นพื้นที่ตั้งถิ่นฐานยุคแรกๆ ของยิวในดินแดนปาเลสไตน์ (Palestine) ซึ่งในตอนนั้นอยู่ใต้อิทธิพลของอ๊อตโตมัน

อารอน เป็นนักวิจัยเกษตร นั้นได้รับการยกย่องว่าเป็นผู้ค้นพบพันธุ์ข้าวสาลี เอ็มเมอร์ (Emmer, Triticum dicoccoides) ที่ทนต่อสภาพอากาศในปาเลสไตน์ (อิสราเอล)  อารอนนั้นได้รับเงินสนับสุนสจากองค์การยิว-อเมริกัน และกระทรวงเกษตรของสหรัฐฯ​ในการตั้งสถานีวิจัยเกษตรขึ้นที่แอ็ตลิต (Atlit) เมืองชายทะเลเล็กๆ ริมเทือกเขาคาร์เมล (Carmel Mountains) 

เมื่อสงครามโลก ครั่งที่ 1 เริ่มต้นขึ้น ชาวยิวจำนวนมากถูกอ๊อตโตมันบังคับให้มีการย้ายถิ่นฐาน และกดขี่สารพัด ประกอบกับข่าวที่ว่าอ๊อตโตมันทำการสังหารหมู่ชาวอาร์เมเนีย (Armenian massacre) จำนวนมาก ทำให้ครอบครัวอารอนซอห์นเกิดความรู้สึกต่อต้านอ๊อตโตมัน พวกเขาจึงมีความตั้งใจที่จะช่วยเหลืออังกฤษและหวังว่าอังกฤษจะนำกำลังที่ประจำการณ์อยู่ในอียิปต์บุกดินแดนปาเลสไตน์เพื่อช่วยก่อตั้งรัฐอิสราเอล

งานวิจัยที่อารอนทำอยู่นั้น ช่วยบังหน้าและทำให้เขาเดินทางไปทั่วประเทศได้สะดวก โดยข้ออ้างว่าวิจัยเกี่ยวกับการระบาดของตั๊กแตน 

1916 อารอนเดินทางข้ามคาบสมุทรไซนาย (Sinai) ไปยังกรุงไคโร, อียิปต์ ทำให้อ๊อตโตมันไม่พอใจ และประกาศจับเขาในข้อหาเป็นสายลับให้อังกฤษ

หลังอารอนไปอยู่ในไคโล ซาราห์และสมาชิกครอบครัวที่เหลือยังสานต่องานของ นิลิ ต่อ และ ซึ่งมีสมาชิกรวมกันราว 20 คน

นิลิ ส่งข่าวให้กับอังกฤษผ่านทางสัญญาณไฟและนกพิราบ ที่ส่งให้กับเรือรบอังกฤษ โมเนแกน (Monegan) ที่จอดอยู่นอกชายฝั่งอัตลิต (Atlit coast) ในทุกสองสัปดาห์

1917 กันยายน, มีนกพิราบตัวหนึ่ง ที่กลุ่มนิลิส่งออกไป เกิดบินไปเกาะที่บ้านของเจ้าหน้าที่อ๊อตโตมัน ที่อยู่ในซีซาเรีย (Caesarea) ทำให้รัฐบาลอ๊อตโตมันรู้ตัว และออกตามล่าสมาชิกกลุ่มนิลิ ซึ่งในเวลาไม่นานสมาชิกกลุ่มก็ถูกทางการจับได้ที่ละคน ที่ละคน ซึ่งแต่ละคนก็ถูกทรมานจนต้องยอมสารภาพรายชื่อสมาชิกคนอื่นในองค์กรออกมา

อัฟชาลอม ไพเบิร์ก นั้นถูกยิงตายโดยทหารเบดูอิน (Bedouin) ระหว่างที่กำลังพยายามข้ามคาบสมุทรไซนายไปยังอียิปต์

นาแมน เบลไคนด์ (Na’aman Belkind)  และ โจเซฟ ไลชานสกี้ (Joseph Lishansky) ถูกจับโดยอ๊อตโตมัน พวกเขาถูกจับตอน ก่อนที่ไลซานสกี้ ถูกเขาไปแขวนที่จตุรัสให้คนดูจนเสียชีวิต

ซาราห์ นั้นถูกจับและทรมาน เธอตัดสินใจฆ่าตัวตายหลังถูกทรมานอยู่สี่วัน 

ตุลาคม, กองทัพอังกฤษ ได้บุกเข้าดินแดนเบียร์ชีบา (Beersheba) ในปาเลสไตน์ 

ธันวาคม, อังกฤษบุกยึดกรุงเยรูซาเล็มได้สำเร็จ เป็นการสิ้นสุดการปกครองนานว่า 400 ปีของอ๊อตโตมันเหนือดินแดนปาเลสไตน์

หลังสงครามโลก อารอน นั้นยังคงอยู่ในไคโร 

1919 15 พฤษภาคม, อารอน เสียชีวิตเพราะอุบัติเหตุเครื่องบินตกในช่องแคบอังกฤษ ระหว่างเดินทางจากลอนดอนไปปารีส เพื่อเข้าประชุมสันติภาพ