越人歌 (Yue-Ren-Ge, Song of the Yue Boatman)
เย่ (越,Yue) เป็นชนกลุ่มหนึ่งซึ่งมีจำนวนมากพอสมควร พวกเขาอาศัยอยู่ทางตอนใต้ของประเทศจีน บริเวณสามเหลี่ยมปากแม่น้ำแยงซี แต่เพราะว่าภาษาของชาวเย่ นั้นแตกต่างจากภาษาจีน และข้อมูลเกี่ยวกับภาษาเย่นั้นก็แทบไม่มีเลย เพราะว่าขาดการบันทึกที่เป็นลายลักษณ์อักษร
เพลง Song of the Yue Boatman เป็นเพียงภาษาเย่ ชิ้นเดียวที่ถูกบันทึกเอาไว้สมบูรณ์ แต่ว่าการออกเสียงนั้นออกเสียงตามอักษรจีน โดยปรากฏอยู่ในบทกวีสไตล์ ชูสือ (楚辞, Chu-Ci) ซึ่งเขียนโดยคนในรัฐฉู๋ (Chu) ซึ่งเพลงถูกขับร้องในราวปี 528 BC
ต่อมาเพลงถูกแปลเป็นภาษาจีน และปรากฏอยู่ในหนังสือ 善說 (Shànshuō – Good talk) ที่แต่งโดย Liu Xiang, 77-66 BCE สมัยราชวงศ์ฮั่นตะวันตก (Western Han Dynasty) ในบท Garden of Stories ซึ่งเนื้อเรื่องเป็นนิทานซ้อนในนิทาน
| 今夕何夕兮， | Jīnxī hé xī xī | Oh! What night is tonight, |
| 搴舟中流。 | qiān zhōu zhōngliú. | we are rowing on the river. |
| 今日何日兮， | Jīnrì hé rì xī | Oh! What day is today, |
| 得與王子同舟。 | dé yǔ wángzǐ tóngzhōu | that I get to share a boat with a prince |
| 蒙羞被好兮， | Méng xiū bèi hǎo xī | The prince’s kindness makes me shy, |
| 不訾詬恥。 | bù zī gòu chǐ | I take no notice of people’s mocking cries |
| 心幾煩而不絕兮， | Xīn jǐ fán ér bù jué xī | Ignorant but not uncared for, |
| 得知王子。 | dé zhī wángzǐ | I made acquaintance with a prince. |
| 山有木兮木有枝， | Shān yǒu mù xī mù yǒu zhī | There are trees on the mountains and there are branches on the tree |
| 心悦君兮君不知 | xīn yuè jūn xī jūn bùzhī | I adore you, oh! you do not know. |
นิทานเล่าถึง จวง ซิน (Zhung Xin) เจ้าหน้าที่ของรัฐฉู๋ (楚, Chu state) ซึ่งเป็นรัฐบริวารของราชวงศ์โจว (Zhou dynasty) เขาได้พายเรือผ่านมาเห็นเจ้าชาย เจียง เชง (Lord Xiang Cheng) ที่ยืนอยู่ริมแม่น้ำและพระองค์ต้องการที่จะข้ามแม่น้ำ
จวงซินจึงเสนอที่จะช่วยเหลือเจ้าชาย เขาส่งมือของตัวเองให้เจ้าชายจับเพื่อขึ้นเรือ แต่ว่าเจ้าชายทอดพระเนตรเห็นมือที่สกปรกของจวงซิน ก็ทรงพิโรธ … จวงซินจึงรีบล้างมือให้สะอาด แล้วเล่านิทานเรื่องหนึ่งให้เจ้าชายฟัง เป็นเรื่องของเจ้าชายซื่อฉี (子晳, Prince Zixi) แห่งเอ้อ (鄂, Lord of È) ซึ่งเสด็จขึ้นไปบนเรือลำหนึ่ง ซึ่งเรือมีการประดับตกแต่งอย่างสวยงามด้วยดอกไม้ และภาชนะแกะสลัก ระหว่างที่เรือลอยอยู่ในแม่น้ำ คนแจวเรือซึ่งเป็นชาวเย่ ก็ร้องเพลง Song of the Yue Boatman เป็นภาษาเย่ขึ้นมา
เมื่อเจ้าชายซื่อฉีได้ฟังก็ทรงประทับใจ แต่ว่าเจ้าชายฟังภาษาเย่ ไม่เข้าใจ จึงได้ขอให้คนบนเรือที่เข้าใจแปลเนื้อเพลงให้ฟัง ซึ่งได้ใจความประมาณว่า
โอ้ ค่ำคืนนี้ พวกเรากำลังพายเรืออยู่ในแม่น้ำ
โอ้ ยามนี้ ข้านี้กำลังอยู่บนเรือลำเดียวกับเจ้าชาย
เจ้าชายทรงพระเมตตา จนตัวข้ารู้สึกเขินอาย
ข้าหาได้กลัวเสียงนินทาของผู้คน
ความปรารถนาของข้านั้นรุนแรงแต่ต้องเก็บเอาไว้
ข้าคิดคำนึงถึงแต่เจ้าชาย
บนขุนเขามีต้นไม้ และบนนั้นมีกิ่งก้าน
ข้ารักเจ้าชาย, พระองค์จะทรงทราบไหม
เมื่อเ เจ้าชายซื่อฉี ได้ฟังคำแปล ก็ทรงโปรด แล้วสวมกอดนายคนแจวเรือคนนั้น และได้ถอดเอาเสื้อคลุมมาคลุมให้กับคนแจวเรือ
เมื่อเล่านิทานจบ จวงซิน ก็พูดกับเจ้าชายเจียงเชง ต่อว่า, “อันที่จริงแล้ว เจ้าชายซื่อฉีเป็นถึงพระอนุชาของกษัตริย์แห่งฉู๋ ที่ทรงอำนาจมาก แต่พระองค์ปฏิบัติกับคนแจวเรือ อย่างไม่ถือพระองค์ แล้วเจ้าชายเจียงเชงเป็นใครกัน ถึงได้ทำตัวเหนือกว่าเจ้าชายซื่อฉีเสียอีก ? แล้วข้าจะเปรียบตัวเองกับนายเรือคนนั้นได้หรือไม่ แล้วทำไมข้าถึงไม่สามารถสัมผัสมือของท่านได้ ?
ได้ฟังอย่างนั้นเจ้าชายเจียงเชงจึงเปลี่ยนพระทัยและยอมที่จะขึ้นเรือ
1981 ในปี 1981 นักภาษาศาสตร์ชาวจีน ศจ. เหวย ชิงเหวิน (韦庆稳, Wei Qingwen) ได้เสนอสมมุติฐานว่า เนื้อเพลง Song of the Yue Boatman นี้เป็นโบราณของภาษาจ้วง (Zhung language) ซึ่งเป็นภาษาในกลุ่มของ ไท-กะได (Tai-Kadal)
1991 ศจ.เจิ้งจ้าง ฉางฟาง (郑张尚芳,Zhengzhang Shangfang) ได้เขียนงานวิจัย Decipherment of Yue-Ren-Ge (Song of the Yue boatman) ซึ่งขยายผลจากการศึกษาของ ศจ.ซิงเหวิน ซึ่งงานวิจัยของ ศจ.เจิ้งจ้าง ฉางฟาง อาจจะสรุปได้ว่า ชาวเย่ ใช้ “ภาษาไทย” ในการสื่อสาร